TÜRKİYEN’İN JEOLOJİK YAPISINA TOPLU BAKIŞ

Türkiye arazisi eski bir kara kütlesi olup aynı zamanda Alp Kıvrım kuşağı içindedir. Bu nedenle her jeolojik zamanda, yer hareketleriyle değişmeye uğramıştır. Dağ oluşum hareketleri ile yükselen sahalar, akarsularla sürekli olarak aşınmıştır. Yüksek sahalardan aşınan maddeler, çukur sahalarda, deniz ve göllerde birikmiştir. Bu birikim alanlarına Jeosenklinal denir.

JEOLOJİK ZAMANLARA GÖRE ANADOLU ARAZİSİNİN GEÇİRDİĞİ EVRELER :

A) I. Zaman: Türkiye'de 1. zamanda oluşmuş metamorfik ve tortul araziler bulunur. Türkiye’nin temelini oluşturan metamorfik araziler, Yıldız Dağları, Güneydoğu Toroslar, Batı Anadolu'da Saruhan –Menteşe veya Menderes masifinde yer alır. Ayrıca İç Anadolu ve Alanya-Anamur arasında eski masiflere rastlanır. Bu jeolojik zamanın şar döneminde (Karbonifer) gür ormanlar yetişmiş ve bu bitki kalıntılarının göllerde birikmesiyle Zonguldak çevresinde maden kömürü oluşmuştur.

B ) II. Zaman: Bu zamanda Türkiye’nin büyük bir bölümünde Tethis Denizi bulunuyordu. Akarsuların taşıdığı malzemeler bu denizin tabanında tortul tabakalar oluşturmuştur.Kuzeyde mekanik,güneyde kimyasal malzemeler çökelmiştir. Bu nedenle Toroslar'da kireçtaşı(kalker)tabakaları ve Kuzey Anadolu Dağlarının uzandığı sıralarda kum,çakıl,kil tabakaları geniş yer kaplar. Karadeniz kıyılarında Samsun-Zonguldak arasında, kumlu ve kireçtaşı tabakaları görülür. Aynı zamanda tortullarla birlikte volkanlardan çıkan malzemeler yayılmıştır.

C)III. Zaman: Bu jeolojik zamanın başlarında ülkemiz sıcak ve kurak iklimin etkisi altında kalmıştır. Bu dönemde Ankara-Çankırı-Sivas ile K. Anadolu’daki kapalı havzalarda tuzlu ve jipsli tortular oluşmuştur. Alp-Himalaya kıvrım sistemi ile birlikte Toroslar ve Kuzey Anadolu Dağları oluşmuştur. Anadolu’nun iç kesiminde yer kabuğunun çökmesiyle çukur sahalar göllerle kaplanmıştır. Buralarda yetişen bitkilerin çökelmesiyle linyit kömürleri oluşmuştur. Güney Doğu Anadolu Bölgesinde petrol yatakları oluşmuştur.

D)IV. Zaman: Türkiye bugünkü halini almıştır. Bu zaman başlarında Ege denizinin bulunduğu saha çökmüştür. Sık sık değişen iklim koşulları nedeniyle etraftaki denizlerde seviye yükselmesi olmuştur. İklim soğuması nedeniyle buzul çağı yaşanmış, Türkiye’deki bazı dağlar buzullarla kaplanmıştır. Eğe ve Akdeniz’in seviyesi şimdiye göre 100 metre alçalmıştır. Yaklaşık 8000 yıl önce bugünkü ilkim şartları oluşmuştur. Deniz seviyesinin yükselmesiyle Akdeniz’in tuzlu suları, tatlı suları olan Karadeniz'e ulaşmıştır. İç ve Doğu Anadolu’da volkanizma olayları başlamış ve bazı volkanik dağlar oluşmuştur.

TÜRKİYE’NİN YERYÜZÜ ŞEKİLLERİNİN ÖZELLİKLERİ

1) Ortalama yükselti oldukça fazladır(1132m).Yükselti batıdan doğuya doğru artar.Yükselti basamaklarının dağılımı şöyledir:

0 - 500 m arasında olan yerler > %17,5

500 - 1000 m arasında olan yerler > %26

1000- 2000 m arasında olan yerler > %49,9

2000m’den yüksek yerler > %7

2) Düzlükler geniş yer kaplar. Ovaların yükseltileri de fazladır.

3) Ülkemizin yaklaşık yarısı 1000 – 2000 m arasıdır.

4) Ülkemizin, yüksek sıradağları doğu-batı doğrultusunda uzanır. Kuzey ve güneydeki bu sıradağlar doğuda birleşirler.

5) Anadolu; Karadeniz ve Akdeniz havzaları arasında yüksek bir kütledir.

6) Denizlerin derin kesimi ile kıyı dağları arasındaki fark 5000 m’yi geçer.

elinize sağlık hocam