Nemlilik
Atmosfer içerisinde bulunan su buharına nem denir.Nemlilik yer yüzünde canlı hayatının gelişmesinde ve devamında çok önemli bir unsurdur. Hava ve iklim şartları bakımından da çok önemlidir. Her şeyden önce yağışların kaynağı havadaki su buharıdır. Su her sıcaklıkta buharlaşır. Bu sebeple atmosferde sürekli bir miktar nem vardır. Nemliliği ölçen alete de higrometre denir.
Dünyanın nemlilik ve yağışının en az olduğu yerler Kutuplar ve Çöllerdir. Havada nem oluşabilmesi için buharlaşma gereklidir. Yani güneş ışınları dik ve dike yakın gelmeli. Bundan dolayı dünyanın en nemli yerleri Ekvator civarı, en nemsiz yerleri ise Kutuplardır.
Kutuplarda buharlaşma çok az olduğu için yağış oluşma olasılığı da o kadar azdır. Havadaki nemin yağışa dönüşebilmesi için havanın soğuması gerekir. Kutuplar soğuma şartını yerine getiriyor fakat buharlaşma çok az olduğu için fazla nem olmadığından yağışta olmuyor.
Çöller ise çok sıcak olduğundan ve yıllık sıcaklığı hep fazla olduğundan yağış oluşması için gerekli olan soğuma şartını yerine getirmez. Buharlaşmayı etkileyen 5 faktör vardır:
Sıcaklık: Sıcaklık arttıkça buharlaşma artar.
Hava Basıncı: Basıncın yükselmesi buharlaşma oranını azaltır.
Havadaki Nemlilik Miktarı: Havanın bağıl nem oranı düşükse buharlaşma fazla olurken, bağıl nem oranı yüksek ise buharlaşma oranı azalır.
Rüzgar Etkisi: Rüzgarın şiddetli estiği yer ve zamanlarda buharlaşma fazla olur.
Buharlaşma Yüzeyi: Buharlaşma yüzeyinin geniş olması buharlaşma miktarını arttırır.
• Havadaki nemlilik ile ilgili çok iyi bilinmesi gereken üç tanım var;

1)Mutlak Nem: 1 m3 hava içinde bulunan nemin gr olarak ağırlığına denir.
Su buharının miktarı hacim itibariyle hiçbir zaman havanın % 4’ünü aşmaz.
Mutlak nemde etkili faktörler
Buharlaşma yüzeyi: Buharlaşma yüzeylerinden (okyanus , deniz , akarsu , göl , bitki örtüsü gibi) uzaklaştıkça mutlak nem azalır. Örnek; deniz kıyısından kara içlerine, ormanlık alandan ormansız alana gidildikçe mutlak nem azalır.
Sıcaklık: Sıcaklık arttıkça buharlaşma artacağından dolayı genellikle mutlak nem de artar. Örnek; ekvatordan kutuplara doğru mutlak nem azalır. Ayrıca alçak alandan yüksek alanlara, yazdan kışa, gündüzden geceye geçildiğinde mutlak nem azalır.
NOT: Sıcaklık arttıkça her zaman mutlak nem artmayabilir. Ama sıcak denizlere yaklaştıkça mutlak nem her zaman artar.
Mutlak nem Ekvator çevresindeki denizler üzerinde çok fazla iken , dönenceler çevresindeki çöl alanlarında çok azdır.
2)Maksimum Nem (Doyma miktarı : Belirli bir sıcaklık ve basınç altında 1 m3 havanın taşıyabileceği en fazla nem miktarına denir.
Sıcaklık arttıkça havanın hacmi genişler ve alabileceği nem miktarı artar. Hava soğuduğunda ise hacmi daralır ve alabileceği nem azalır.
Örnek; -20C---------1,1gr/ m3
-10 C--------2,38 gr/m3
0 C---------4,85 gr/m3
5 C --------6,8 gr/m3
15 C ---------12,85 gr/m3
3) Bağıl Nem (nisbi ): Belirli bir sıcaklıktaki hava kütlesinin içinde bulunan nem miktarının , o sıcaklıkta alabileceği en fazla nem miktarına oranıdır.


Bağıl nem havada bulunan nemin yüzde cinsinden değeridir.
Bağıl nem havanın nem açığını veya neme doyma oranını verir.
Bir yerde yağış olabilmesi için bağıl nem %100 ‘ü aşması gerekir.
Sıcaklık arttıkça bağıl nem azalır. Sebebi ısınan havanın hacmi genişler. Alabileceği nem artar.
Sıcaklık azaldıkça , havanın hacmi daralır. Alabileceği nem azalır. Böylece havanın nem açığı azalır. Yani bağıl nem artar.
Bağıl nem azaldıkça buharlaşma artar. Bağıl nem arttıkça buharlaşma azalır.
NOT: Bağıl nem Ekvator çevresindeki denizler üzerinde çok yüksek iken ,çöl bölgelerinde çok düşüktür.
YOĞUNLAŞMA
Yoğunlaşama; yer ve sıcaklık özelliklerine göre ikiye ayrılır:
1. Yer Durumuna Göre:
a. Yükseklerde yoğunlaşanlar: Yağmur, kar, dolu.
b. Yeryüzünde yoğunlaşanlar: Çiğ, kırağı, kırç.
2. Sıcaklık Durumuna Göre:
a. 0ºC altında yoğunlaşanlar: Kar, kırağı, kırç, dolu.
b. 0ºC nin üstünde yoğunlaşanlar: Yağmur, bulut, çiğ ve sis’tir.
Not: Herhangi bir hava kütlesi sıcak bir yerden soğuk ve serin bir yere giderse yoğunlaşır ve ilk etapta sis oluşur. Bu sis yağmura da dönüşebilir.
YAĞIŞLAR
Oluşum nedenlerine göre üç çeşittir.
1. Konveksiyonel (Yükselim, siklonik) Yağış: Isınan havanın yükselmesi ve soğumaya uğramsı ile oluşur. Çünkü yükseklere çıkıldıkça hava sıcaklığı 200m de 1ºC düşer. Soğuyan havanın bağıl nemi artar ve yoğunlaşarak yağış oluşturur.
Dünya üzerinde buharlaşmanın en fazla olduğu yerlerden biri olan EKVATOR bölgesinde bu yağış çeşidi görülür. Güneş ışınları her zaman dik ve dike yakın açılar ile geldiği için sürekli yükselen hava kütleleri yağış yapar. Bundan dolayı dört mevsim düzenli yağış olur. SAVAN, STEP, KARASAL ve TUNDRA ikliminde de bu yağış çeşidi görülür. Türkiye’de ise İç Anadolu’daki Kırkikindi yağmurları (ilkbaharda) konveksiyoneldir. Doğu Anadolu’da oluşan yaz yağmurları da konveksiyoneldir.
2. Orografik (Yamaç Yağış: Denizden gelen nemli hava kütleleri kara üzerinde bir dağ yamacı boyunca yükselir ve soğur ise yağışa sebep olur. Muson Asyası (G.D.Asya)nda görülen MUSON iklimi bu yağışa en iyi örnektir. Ayrıca Ilıman Okyanus ikliminde de yer yer görülür. Türkiye’de Karadeniz İkliminde görülür. Çünkü kuzeyden gelen rüzgarlar, denize paralel uzanan dağlar boyunca yükselerek soğur ve yağış bırakır.
3. Cephe (Frontal) Yağış: Farklı özellik ve sıcaklıktaki hava kütlelerinin karşılaşma alanlarına cephe denir. İki farklı basınç özelliği gösteren hava kütlesi karşılaştığında yüksek basınç alçalır, alçak basınç ise yükselip yüksek basıncın üzerine çıkar ve soğuyarak yağış getirir. Dünyada, 60º DAB alanlarında Kutup rüzgarları ile Batı rüzgarlarının karşılaşma alanlarında cephe olur ve yağış görülür. Burada görülen iklim ILIMAN OKYANUS (OKYANUSAL) iklimdir. Türkiye’de Kışın Akdeniz ikliminde görülür.
Türkiye’de Bölgelerin en fazla yağış aldığı mevsimler:
KARADENİZ bölgesi: Sonbahar
AKDENİZ ve EGE bölgesi: Kış
DOĞU ANADOLU: Yaz
İÇ ANADOLU: İlkbahar
Dünyanın En Fazla Yağış Alan Yerleri:
1. Ekvatoral Bölge
2. Muson Asya’sı
3. Orta Kuşak Karalarının Batı kıyıları (Okyanusal iklim), 60ºEnlemleri ve çevresi.
Dünyanın En Az Yağış Alan Yerleri:
1. Dinamik Yüksek Basınç alanlarındaki çöller (30º enlemleri).
2. Karaların iç kesimleri ve kutuplar.
NOT: Her mevsim yağışlı olan bir yerde yağış rejimi düzenlidir. Akarsu akış rejimi düzenlidir. Tarımda sulamaya gereksinim duyulmaz ve sulamanın yetersiz olduğu kurak bölgelerde uygulanan NADAS (toprağı bir yıl dinlendirme) yöntemi bu bölgelerde uygulanmaz. NADAS, yağışın yeterli olmadığı yerlerde uygulanan bir yöntemdir.