Kaya Düşmesi Afeti

Şehircilik bilimin bugünkü düzeyde gelişmediği tarihlerde kurulan şehirlerde veya düşmandan korunma amacıyla, koruması kolay olan yerlerde kurulmuş eski yerleşim merkezlerinde zamanla ve doğa koşullarının etkisiyle heyelan, kaya blokları veya taşların kayması düşmesi, devrilmesi gibi sorunlarla karşılaşılmıştır.

Ayrıca Türkiye�de son yıllarda gözlenen nüfus artışı ve işsizlik gibi nedenlerle köylerden kentlere hızlı bir göç olayı olmuştur. Bu göç nedeniyle şehirlerde konut sıkıntısı sorunu ortaya çıkmıştır. Şehirlerde gözlenen teknik, finansman ve alt yapı yetersizlikleri sonucu bu sorunun çözümü, kişilerce gecekondulaşmaya yönelinerek bulunmak istenmiştir. Böylece yaşanan hızlı ve düzensiz şehirleşme, özellikle şehirler çevresindeki konut yapımına uyun olmayan ancak ucuz olan arsalar ile hazine arazilerinde yapılaşma sonucunu doğurmuştur.

Ucuz veya ücretsiz olan arsaların da genellikle yamaçlarda ve dik şevler altında bulunması sonucu yeni sorunlar ortaya çıkmıştır. Bunlar genellikle heyelanlar, kaya bloklarının kayması, kaya veya taş düşmesi veya devrilmesi gibi problemlerdir. Bu problemlerin çözümü Afet İşleri Genel Müdürlüğü görevleri içindedir.

Çeşitli mineral topluluğundan oluşan kaya, genelde heterojen olup süreksizliklerle ayrılmış bloklu bir yapıya sahiptir. Mühendislik yaklaşımları kayanın �malzeme� ve �kütlesel özellikler� ile ele alınmasını gerektirmektedir.

�Kaya malzemesi� yada �sağlam kaya � intact rock� esas itibarıyla süreksizlik içermeyen, mekanik özelliklerinin ise tümüyle içerdikleri minerallerin ( kristaller yada taneler şeklinde ) fiziksel yapısına ve bu mineraller arasındaki bağların mukavemetine bağlı olması ile tanımlanır. Kaya malzemesinin tanımında kullanılan başlıca parametreler kayanın rengi, tane yada kristal boyu, dokusu, yoğunluğu, gözenekliliği, sertliği, ayrışma derecesi, ayrışma mukavemeti, bazı litolojik özellikleri, dayanımlılığı, ilksel geçirimliliği, sismik hız, elastik modülü, şişme özelliği, ıslanma- kurumaya karşı mukavemeti ve petrografik özelliklerdir. Özellikler yapı malzemesi olarak kullanıldığında yukarıda belirtilen parametreler ve benzerlerinin tespiti önem kazanmaktadır.

�Kaya kütlesi� sözcüğü esas itibarıyla süreksiz bir ortamı tanımlamakta olup kaya malzemesini ve bunlar arasındaki süreksizlikleri kapsamaktadır. Kaya kütlesinin tanımında kullanılan başlıca parametreler süreksizliklerin türünü, dağılımı ve yapısını, dayanımını, deformasyon özelliklerini, ikincil geçirimliliğini ve sismik hızları içermektedir. Mühendislik yapılarına ait temellerin projelendirilmesinde kayanın kütlesel özellikleri ön planda gelmektedir. Özellikle kaya şevlerinin tasarımında başlıca jeolojik saha verilerini kayaların kütlesel özellikleri teşkil etmektedir.