NEMLİLİK VE YAĞIŞ
 
  Nem:Atmosferin içerdiği su buharıdır.
  Atmosfer nemliliğini iyi anlamak için şu kavramların iyi bilinmesi gerekir.
   
    Mutlak Nem:Atmosferin her m³ ünde higrometre ile ölçülen gram cinsinden su buharı miktarına denir.

    Maksimum nem=Doyuran nem=Doyma noktası; Havanın belli bir sıcaklıkta içerebileceği en fazla nem anlamına gelir.Bu kavram havada olan nemi değil,olabilecek en yüksek nemi ifade eder.gr/m³ olarak ifade edilir.
   
    Nisbi (Bağıl-Oransal Nem); Havanın belli bir sıcaklıkta taşıyabileceği nemin (Max.nemin) ne  kadarını içerdiğini ifade eder.İfade ^0/0  (yüzde) olarak yapılır.Başka bir deyişle mutlak nemin max neme oranlanmasıyla belirlenen yüzdelik nemdir;nisbi nem.

   Mutlak nemin yeryüzünde dağılışı buharlaşma koşullarının dağılışı ile doğru orantılıdır.
   Buharlaşma;

• Sıcaklık
• Su yüzeyinin genişliği
• Rüzgar hızı
• Bitki topluluklarının gürlüğü gibi etkenlerle doğru orantılı olarak arttığından,
• Basınç ve nisbi nemlilikle ise ters orantılı değiştiğinden bu koşullara bağlı olarak mutlak nemin de yeryüzünde dağiılışının farklılaşmasına neden olmuştur.
      

    Örneğin 

• Ekvatorda mutlak nem yüksektir.Çünkü:Sıcaklık yüksek+Basınç düşük+Su yüzeyleri geniş+Alizelerin karşılaşma sahası+ormanlar gür
• 60⁰ enlemi çevresinde karaların batı kıyılarında yüksektir.Çünkü;Batı Rüzgarları okyanusun suyunu buharlaştırıp buralara taşımaktadır+Dinamik alçak basınçlar etkilidir.
• Kutuplarda düşüktür.Çünkü;Soğuk+Sular katı+Yüksek basınç+Bitki yok..
• 30⁰ enlemlerinde karaların batı iç kısımlarında sıcaklık yüksek olduğu halde düşük,çünkü;Dinamik Yüksek Basınç+ Çöl+Bitki yok denecek kadar az..
• Muson Asyası'nda kışın azalıyor,yazın artıyor ,çünkü;Muson rüzgarları yön değiştiriyor+Sıcaklık
• Okyanustan,İç Denizlere,göllere ve kara içlerine doğru gidildikce azalıyor,çünkü:su yüzeyleri daralıyor.
• Samsun'da gündüz artıyor,gece ve sabaha doğru azalıyor,çünkü sıcaklık değişiyor.
• Yerden yükseklere doğru çıkıldıkça azalıyor,çünkü sıcaklık düşüyor.

    Max.Memin dağılışı sıcaklıkla doğru orantılıdır.Başka bir deyişle havanın taşıyabileceği nem hava ne kadar sıcaksa o   kadar fazla olur.
                               
    Örneğin;  0⁰ C sıcaklıktaki hava yaklaşık 4,8 gr ,10⁰C sıcaklıkta 7,4 gr,20⁰ C sıcaklıktaki hava ise 14,1 gr nem taşıyabilmektedir.

   Bağıl nem dağılışı ise havanın mutlak nemine ve sıcaklık değişimine bağlı olarak değişkenlik gösterir.Basitçe;

• Sıcaklığı sabit havaya nem girişi oldukça (Mutlak nem arttıkça) bağıl nem artış gösterir.Çünkü mutlak nem
  doyma noktasına yaklaşır.
• Mutlak nemi sabit bir havanın bağıl nemi sıcaklık değişimi ile ters orantılı bir değişim gösterir.Çünkü mutlak nem sabitken hava soğursa doyma noktası düşerek mutlak neme yaklaşır.Bu iki etkenden havanın kendi içindeki sıcaklık değişimi daha önemlidir.
• Genelde yükselen hava soğuduğundan bağıl nemi artar.Bu yüzden dünyada yükselici hava hareketlerinin görüldüğü alanlar bağıl nemin de yüksek seyrettiği alanlardır.Ekvator,orta kuşak karalarının batı kıyıları yıl boyunca bağıl nemliliği yüksek olan sahalardır.
• Dünya'da en düşük bağıl nemliliğe  30⁰ enlemlerindeki dinamik çöllerde,özellikle Sahra çölünde rastlanır.Çünkü bu çöl üzerinde hem mutlak nem düşük,hem de alçalan hava hareketleri ve yüksek sıcaklık koşulları hakimdir.Ayrıca diğer çöl sahaları ile kutuplarda da bağıl nem düşüktür.
• Ülkemizin büyük bölümünde kışın azalan sıcaklıklar ve cephe faaliyetleriyle gelişen yükselici hava hareketleri bağıl nemi artırırken,yazın ısınan hava ve alçalıcı hava hareketlerinin artışı nedeniyle bağıl nemlilikte büyük düşüşler kaydedilir.

                  YOĞUNLAŞMA ve YAĞIŞ

• Mutlak nemi ile max.nemi eşitlenen havanın bağıl nemi ⁰/⁰ 100'dür.Böyle havaya doymuş hava denir.Doymuş havada nem zerreleri mikro tozlar (Yoğunlaşma çekirdekleri) üzerinde yoğunlaşarak görünür büyüklükte taneciklere dönüşür.Bulut,sis oluşur.Bu olguya yoğunlaşma denir.
•  Bulutlar yükselen havanın basınç düşmesi ve troposferin her 200 m yüksekte 1 ⁰ C soğumasıyla sıcaklık kaydetmesi sonucu oluşurlar.Taban yüksekliği 2000 m'den daha az olan bulutların (Nimbüs) soğumaya devam etmesiyle irileşen su zerrelerini sıvı veya katı halde yere bırakmasına yağış denir.
• Yoğunlaşmanın belli bir yükselti ve sıcaklık seviyesinden başlaması nedeniyle bulutların altı genelde düzdür.
•  Bulutlar yogunlaşma tabanının yerden yüksekliğine bağlı olarak gruplandırılabilir.Aşağıdaki resimde bu gruplandırmayı görüyorsunuz.
  
•  Yukarıdaki şekilde görüldüğü gibi tabanı geniş,yüksekliği az bulutlara Stratüs;tabanı dar yüksekliği fazla bulutlara ise Kümülüs (Yükselim bulutları) adı verilmektedir.En yüksekte yer alan (sirrüs) bulutlar genelde donmuş buz iğneciklerinden oluşmaktadırlar.
• Tüm bulutlar havanın yükselici hareket yaptığına kanıttır. 
• Havanın ısısını zemine vererek tabandan soğuması sonucu gelişen yoğunlaşma ürününe Sis adı verilir.Sis oluşması için ana koşul havanın zemin üzerinde sıcaklık kaybetmesidir.
• Yüksek Basınç koşullarında gündüz sıcak ve açık olan hava geceleri hızla soğuyan zemin üzerinde tabandan soğursa radyasyon sisleri oluşur.Bu sisler gündüz havanın ısnmasıyla ortadan kalkarlar.Bu durum sıcaklıkla bağıl nemin ters orantılı değitiğinin de kanıtıdır.Böyle sislere iç bölgelerimizde ilkbahar mevsiminde sıklıkla görülür.Havada sıcaklık terselmesi (İnversiyon) yaşandığının göstergesidirler.
• Hava sıcak bir ortamdan soğuk bir ortama hareket ediyorsa sis oluşumu gerçekleşir.Aşaıda bu oluşumlara ait örnekler göreceksınız:
        
• Kış veya İlkbaharda Kara soğuk deniz sıcaksa  yukarıdaki sis oluşur.Batı Avrupa'da çok sık görülür.  
    
• Okyanus akıntılarının karşılaşma alanlarında yukarıdaki sislere sık rastlanır.
   
• 30 ⁰ enlemlerinde soğuksu akıntıları üzerinde yukarıdaki sis oluşumuna sık rastlanır.(Fas Açıkları)
• Bunların dışında dağ yamaçlarına tırmanan sıcak hava yüksek yamaçlarda soğuyarak yamaç sisleri oluşturmaktadır.Karadeniz dağlarında ve Toroslarda böyle sislere çok rastlanır.
• Geceleri vadi tabanlarında sıcaklık terselmeleri ,Cephe hatlarında sıcak ve soğuk hava karşılaşmaları da silere neden olabilmektedir.
• Zeminde de  Yoğunlaşmalar Gerçekleşebilir.Bu tür yoğunlaşmaların ortak özelliği Yüksek Basınç koşullarında ve gece-sabah saatlerinde gerçekleşmeleridir.
• Alçalan sıcak havadaki nem gece iyice soğuyan zeminler üzerinde yoğunlaşır.Başlıcaları;
• Çiğ:Sıvı damlacıklar şeklindedonma derecesinin üzerinde gerçekleşir.
• Kırağı:Dikey kristaller şeklinde donma dercesinin altındaki yüzeylerde gerçekleşir,
• Kırç;-15 ⁰ C'dan daha soğuk havada nem buz iğneciklerine dönüşür.Bu iğneciklerin her tür zeminde kar elbise gibi birikmesi şeklindedir.En çok Doğu Anadolu'da görülür.

                    ATMOSFERDE YAĞIŞ OLUŞUM BİÇİMLERİ

• Atmosferde yağışın gerçekleşmesi için nemli havanın mutlaka yükselerek soğuması,
• Bağıl nemin yüzde yüz olması,
• Yoğunlaşmanın 2000 m'den alçakta gerçekleşmesi gerekir.Daha yüksekten düşen nem tekrar buharlaşarak geri döner.
• Havada toz bulunmalıdır(yoğunlaşma yüzeyi oluşturur)
• Yağış oluşumu havanın yükselmesine neden olan etkene bağlı olarak 3 şekilde gerçekleşir.
  

          1) Konveksiyon (Yükselim) Yağışı: Havanın tabandan ısınarak yükselmesi ile oluşan yağıştır.Öğleden sonra 20-40' süreyle gözlenir.Havanın soğuyarak alçalmaya başlamasıyla kesilir.hava açılır.Ekvator'da her gün görülen bu yağışlar,ülkemizde İç Anadolu'da ilkbahar mevsiminde gözlenir ve kırk ikindi yağmurları olarak adlandırılır.Erzurum -Kars 'da yazın gözlenir.(Aşağıdaki resim)
       
          2-Cephe Yağışı (Frontal Yağış):Farklı iki hava kütlesinin karşılaşma alanlarında görülür.Sağanaklar şeklinde haftalarca sürebilir.Dünya'da en çok orta kuşakta ,60⁰ enlemlerinde,karaların batı kıyılarında gözlenen bu yağış Karadeniz sahillerimizde her mevsim:Diğer bölgelerimizde kış ve bahar aylarında gözlenir.Erzurum -Kars'da yazın artış göstermektedir.Aşağıda bu yağışın oluşumu görülüyor.
    
        3) Yamaç Yağışı ( Orografik-Oraj Yağışı).Yamaç boyunca yükselen havanın bıraktığı yağıştır.Haftalarca,hatta Muson Asyası'nda aylarca durmaksızın gözlenebilir.Karadeniz ve Akdeniz  sahillerimizde dağların hakim rüzgar yönüne dik yamaçlarında (Karadeniz'de Kuzeybatı -Akdeniz'de Güneybatı yamaçlar) çok gözlenir.

      BU SAYFA HAZIRLANIYOR